Katedrala Notre Dame de Parîs, avahîya herî xweş, çawa berî agir bû û dîroka wê ya dirêj

Katedrala Notre Dame.), bi erebî, Katedrala Xatûna Me (Bakîre), ku Katedrala Diocese Parêzgehê ye ku li aliyê rojhilatê girava bajêr li ser çemê Seine, ango di dilê dîrokî ya Parîsê de ye. Avahî şahesera huner û mîmariya Gotîk a ku di sedsala diwazdehan de heya destpêka sedsala şanzdehan serwer bû, temsîl dike. Ew yek ji bermahiyên dîrokî ye li Fransa û mînakek ji şêwaza Gotî ye ku bi navê (Il Dosans) tê naskirin. Ew di romana (The Hunchback of Notre Dame) ya Victor Hugo de wekî cîhek sereke hate destnîşan kirin. Avahî vedigere serdema navîn.

Katedrala Notre Dame li cîhê avakirina dêra yekem a Xiristiyanan li Parîsê ye, "Bazîlîka Saint Stephen", ku di encamê de li ser xirbeyên perestgeha Gallo-Roman ya Jupiter hate çêkirin. Parîs di sedsala dehemîn de bi Gotîka xwe. qubeya dêrê 528 metre bilind dibe

Di sala 1160-an de, piştî ku dêra li Parîsê bû "dêra padîşahên Ewropayê", metran berê Maurice de Sully, Parîs wekî Katedrala Saint-Etienne (Saint Stephen), ku di sedsala çaran de hatî damezrandin, ne hêja hesibandin. rola wê ya hêja, û demek kin piştî ku Wî sernavê "Metranê Parîsê" girt, hate hilweşandin. Mîna piraniya efsaneyên damezrîner, kolandinên arkeolojîk ên di sedsala bîstan de pêşniyar kirin ku katedral bi avahiyek girseyî were guheztin, bi navek û rûyek bi qasî 36 metre. Ji ber vê yekê mimkun e ku xeletiyên bi strukturên berê hatine zêdekirin da ku ji nû ve avakirina nû-hunerê re bibe alîkar. Li gorî efsaneyê, ew dîmenek ji Katedrala nû ya birûmet a Parîsê bû, ku li ser erdê li derveyî dêra orîjînal hatî boyaxkirin.

Berî avakirinê, metran bi armanca berfirehkirinê çend xanî hilweşandin, û rêyek nû ji bo veguhestina materyalan ji bo yên mayî yên katedralê ava kir. Avakirin di sala 1163-an de di dema serweriya Louis VII de dest pê kir, û nêrîn li ser gelo Sully an Papa Alexander III kevirê bingehîn ji bo katedralê danîne dubendî ye. Lêbelê, metran de Sully piraniya jiyan û bextewariya xwe ji bo avakirina katedralê terxan kir. Avakirina koroyê ji 1163 heta 1177 û gorîgehek nû di 1182 de pêk hat (ev pratîka normal bû ku dawiya rojhilatê dêra nû pêşî were qedandin, ji ber ku dîwarek demkî dikare li rojavayê koroya were lêkirin, ku destûrê dide ew bênavber were bikar anîn dema ku avahiyên mayî hêdî hêdî şikil digirtin). Piştî mirina metran Maurice de Sully di 1196 de, Odis de Sully ket şûna wî û çavdêriya temamkirina baskên dêrê û navika dêrê kir, ku di dema mirina wî de di sala 1208-an de nêzîkê qedandinê bûn. Di vê qonaxê de, rûyê rojavayî bû. di heman demê de hate çêkirin, her çend ew heya nîvê salên 1240-an temam nebû.

Di dema avakirinê de çend mîmar li ser malperê xebitîn, ku ev yek ji şêwazên cihêreng ên li bilindahiyên cihêreng ên eniya rojava û bircan diyar dibe. Mîmarê çaremîn di navbera 1210 û 1220 de çavdêriya avakirina astê bi çarçoweya pembe û salonên mezin ên di bin her du bircan de kir.

Guhertinên herî girîng di sêwiranê de di nîvê sedsala sêzdehan de çêbûn, dema ku baskên dêrê bi şêwaza Rayonant ya herî paşîn hatin nûve kirin; di sala 1240-an de dereng Jean de dergehek gewre li baskê bakur lê zêde kir ku bi pencereyek gulgulê ya matmayî tê de. Dûv re (ji 1258) Pierre de Montreuil di baskê başûr de nexşeyek wusa pêk anî. Ev dergeh hemû bi peykeran hatine xemilandin; Ew dîmenên cihêreng vedihewîne ku dergehê başûr beşek ji jiyana St. Stefan û pîrozên cihêreng vedihewîne, dema ku deriyê bakur zarokatiya Mesîh û çîroka Theophilus bi peykerê Virgin û bandora zarokê mezin nîşan dide. Tromo. Di serdema avakirinê de gelek mîmar tev li malperê bûn, ku ev yek ji şêwazên cihêreng ên li bilindahiyên cihêreng ên eniya rojava û bircan diyar dibe. Ew di navbera 1210 û 1220-an de ji hêla mîmarê çaremîn ve hate çavdêrî kirin, û ast bi çarçoweya pembe û salonên mezin ên di bin her du bircan de hate çêkirin.

 Di 1548 de, zirara serhildanê taybetmendiyên Notre Dame hilweşand, wan pagan dihesiband. Di dema serweriya Louis XIV û Louis XV de, katedral di bin guheztinên mezin de bû wekî beşek ji hewildanek domdar a nûjenkirina katedralên li seranserê Ewropayê. Her wiha li bakur û başûr gor û camên bi cam jî hilweşandin.

Di sala 1793 de, di dema "Şoreşa Frensî" de, katedral ji bo "perizîna aqil" û paşê ji bo îbadeta Hebûna Bilind hat terxankirin. Di vê demê de, gelek xezîneyên Katedralê hatin hilweşandin an jî talan kirin. Birca sedsala sêzdehan û peykerên padîşahên Încîlê yên Cihûstanê (bi xeletî tê bawer kirin ku padîşahên Fransayê ne), ku li ser fîşekek li ser rûyê katedralê ne, hatin hilweşandin, û serê wan hatin jêkirin. Gelek serok di sala 1977-an de di kolandinan de hatin dîtin û li Muzexaneya Cluny D hatin pêşandan. Ji bo demekê, li şûna gelek gorîgehên Meryema Virgin. Zengilên Katedrala mezin karîbûn ji helîna wan dûr bikevin. Katedral wekî depoya xwarinê hate bikar anîn.

Bernameyek restorasyonê ya nakokî di 1845-an de dest pê kir, ku ji hêla mîmar Jean-Baptiste-Antoine Lassus û Eugene Viollet-le-Duc ve hatî çavdêrî kirin, ku berpirsiyarê restorasyona bi dehan keleh, qesr û katedralan li Fransayê bûn. Restorasyon bîst û pênc sal dom kir û tê de jinûveavakirina flècheyek dirêjtir û xemilandî (cûreyek giyayê) û her weha pêvekirina alavan li giyanên galeriyê. Viollet-le-Duc her tim xebatên xwe yên bi çopan, avahîya kemerî ya mîmariya Gotîk hîn kiriye.

Şerê Cîhanê yê Duyemîn bêtir zirarê dît. Gelek ji pencereyên bi camên rengîn ên di qata jêrîn de bi guleyên bêserûber ketin. Piştî şer hat nûkirin.

Di sala 1991 de, wî dest bi bernameyeke mezin a parastin û vegerandinê kir, ku di deh salên borî de pêk hatibû, lê hîn jî di pêş de bû Ji sala 2010-an de, paqijkirin û nûvekirina peykerên kevnar hîn jî mijarek pir nazik e. Nêzîkî 2014-an, gelek ronahiyê bi ronahiya LED-ê nûve kirin.

Dêrê ket ber agirek mezin ku piraniya avahiyê şewitî, ku bû sedema hilweşîna tevahî bircê di 15ê Avrêl, 2019 de.